Internationaal recht in een zuidelijk perspectief
Het internationale recht lijkt voor velen een abstract begrip; wellicht een ver-van-mijn-bedshow. Toch beïnvloedt het ons dagelijks leven en de samenleving meer dan we doorhebben, zowel in tijden van oorlog en vrede. Denk aan oorlogsmisdaden die in het nieuws komen, de mogelijkheid om vrij binnen Europa te reizen, een pakketje bestellen uit een ander land of milieuwetgeving. Het was ook een onderwerp tijdens een hoorcollege op de Universiteit van Pretoria, Zuid-Afrika, toen ik daar een half jaar studeerde.
"De westerse wereld moet een verschuiving doormaken in de manier waarop zij naar de werkelijkheid kijkt, een verschuiving in de richting van culturele nederigheid, een bereidheid om beïnvloed te worden door anderen en een bereidheid om mee te helpen aan de opbouw van een nieuwe en meer evenwichtige internationale culturele orde."
Een decenniaoud citaat van Ali Mazrui, een Keniaanse academicus. Het weerspiegelt de kritische toon die galmt over het Afrikaanse continent als het aankomt op het internationaal recht. Een interessant perspectief dat onderbelicht is in Europa en stelt dat de internationale rechtspraktijk rijkelijk beïnvloed is door eurocentrische normen en waarden. Ideeën en theorieën uit andere regio’s worden vaker achtergesteld of uitgesloten.
Eurocentrisch
Mohammed Bedjaoui is een Algerijnse jurist en voormalig rechter en president van het Internationaal Gerechtshof in Den Haag. Hij benadrukt dat het klassieke internationaal recht op vier terreinen is ontwikkeld en beïnvloed door Europa. Geografisch is Europa de basis en religieus en ethisch is het christelijk recht de bron. Verder ziet hij kapitalisme als economische motivatie en politiek is het internationaal recht als instrument gebruikt om niet-Europeanen te onderdrukken. Meer wetenschappers bevestigen zijn laatste punt.
Christine Schwöbel-Patel, een Engelse professor, beargumenteert dat de discipline voornamelijk bepaald wordt door het ‘mondiale Noorden’. Dit fenomeen verdeelt de wereld in twee regio’s op basis van ontwikkeling en economische en politieke dominantie: het mondiale Noorden en Zuiden. Veel bekende en toonaangevende juristen komen uit het mondiale Noorden en invloedrijke universiteiten en instituten voor internationaal recht bevinden zich in de New York-Genève-Den Haag-driehoek. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de Verenigde Naties, die zetelt in New York, of het Internationaal Strafhof en het Internationaal Gerechtshof, die allebei in Den Haag zijn gevestigd. Dit betekent dat beslissingen over internationaal recht vaak genomen worden door instellingen die ver verwijderd zijn van de realiteit in het ‘mondiale Zuiden’.
Dekolonisatie
Sinds de jaren 60 van de vorige eeuw zijn er al meerdere initiatieven ondernomen om meer delen van de wereld te betrekken – dekolonisatie van het internationaal recht. Dit omvat onder andere het aankaarten van het onderwerp in de rechtenstudies en sociaal activisme dat de ongelijkheid benadrukt. Zo is Third World Approaches to International Law (TWAIL) een intellectuele en politieke beweging vanuit ‘derdewereldlanden’. Deze beweging stelt dat internationaal recht is ontwikkeld in het koloniale tijdperk en pleit voor verandering, zoals het rekening houden met mensenrechten en etnische minderheden.
Of we het nu doorhebben of niet, internationaal recht speelt een rol in de Nederlandse samenleving. Het valt te betwijfelen of wij als westerse burgers veel kunnen bijdragen aan de ontwikkeling en verandering van het internationaal recht. Wel is het altijd goed om open te staan voor nieuwe en onderbelichte perspectieven, ongeacht waar ter wereld we ons bevinden.
Als u vragen heeft over dit onderwerp of over iets anders, schroom dan niet om contact met ons op te nemen!
Copyright © Alle rechten voorbehouden
